Spis treści:
Przekazywanie energii elektrycznej to podstawa w każdym urządzeniu. W tym celu stosuje się przewody różnego rodzaju – m.in. przewody jednożyłowe.
Przewód jednożyłowy - co to jest?
W zależności od potrzeb przewody elektryczne mogą być zbudowane z jednej żyły lub większej liczby żył. Rozwiązania zaliczane do tej pierwszej grupy nazywa się kablami jednożyłowymi, z kolei do drugiej – wielożyłowymi.
Przewody wyposażone w jedną linię przewodzącą są w zdecydowanej większości dodatkowo otoczone izolacją, a ich prosta konstrukcja zapewnia wytrzymałość oraz stabilny przepływ prądu.
Przewód jednożyłowy kontra wielożyłowy
Wybierając odpowiednie przewody do danego urządzenia lub instalacji, należy zwrócić uwagę na szereg istotnych czynników – jednym z nich jest rodzaj kabla. Obydwa warianty są przeznaczone do określonego zastosowania, które wynika przede wszystkim z różnic w ich konstrukcji i specyfikacji. W przypadku kabli jednożyłowych można liczyć na bardzo niską wartość rezystancji w przeliczeniu na metry bieżące, co wiąże się z mniejszą średnicą przewodnika. Są one dodatkowo bardziej odporne na zginanie. W efekcie przewody jednożyłowe można stosować m.in. w instalacjach, w których występuje ryzyko drgań, a także tam, gdzie potrzebne są połączenia ruchome lub wielokrotne zginanie kabla.
Przewody wielożyłowe są z kolei łatwiejsze do przewlekania, co pozwala zmniejszyć czas instalacji i usprawnić wykonywanie czynności w tym zakresie. Ich zaletą jest również mniejsze nagrzewanie, co wiąże się z mniejszymi stratami w transporcie – dzięki temu mogą sprawdzić się lepiej na większych odległościach. Ze względu na prostsze przewlekanie są one chętniej stosowane również w instalacjach tymczasowych. Obydwa rodzaje mają jednak swoje miejsce w elektryce, a ostateczny wybór powinien zależeć głównie od potrzeb konkretnego projektu.
Jak zbudowane są przewody jednożyłowe?
Oprócz obecności tylko jednej żyły warto zwrócić uwagę także na inne elementy konstrukcji kabli tego typu. Bardzo ważną rolę, podobnie jak w przypadku innych przewodów, odgrywa tutaj izolacja. Jest to pokrywa przewodu, która służy jako ochrona przed porażeniem elektrycznym i zabezpieczenie poprawnego funkcjonowania połączonych układów oraz urządzeń. W kablach jednożyłowych stosuje się przede wszystkim izolację z materiałów sztucznych, takich jak polichlorek winylu (polwinit, PVC), guma czy fluoropolimery. Istnieją również rozwiązania dedykowane do konkretnego zastosowania – mowa m.in. o izolacji z podwyższoną odpornością na wysokie temperatury. W niektórych produktach wykorzystuje się podwójną izolację w celu jeszcze lepszego zabezpieczenia przewodu.
Przewody jednożyłowe - zastosowanie
Z uwagi na prostą konstrukcję, uniwersalną charakterystykę i stosunkowo niskie ceny przewody jednożyłowe cieszą się szerokim wykorzystaniem w praktycznie każdej dziedzinie. Można się z nimi spotkać m.in. w energetyce czy motoryzacji – nie brakuje ich także w różnych obszarach przemysłu. Są one stosowane również w urządzeniach do użytku domowego, takich jak sprzęty audio i wideo. Mogą być wykorzystane ponadto m.in. w oprawach oświetleniowych.
Oznaczenia przewodów jednożyłowych
Aby szybko określić typ i przeznaczenie danego przewodu, stosuje się szereg oznaczeń odnoszących się do jego budowy, wykorzystanych materiałów oraz właściwości. W przypadku przewodów jednożyłowych spotkamy się z literą „D”, która powinna znajdować się na samym początku symbolu (lub na drugiej pozycji, za literą określającą materiał izolacji). W przypadku wariantów wielożyłowych producenci wykorzystują z kolei oznaczenie „L” lub „Lg”. Oprócz tego przydatne będą symbole dotyczące kilku innych cech przewodu:
- materiał izolacji:
- Y – polwinit, a także jego warianty Yn (samogasnący) i Yb (benzenopodobny);
- X – polietylen (XS – sieciowany; Xz – odporny na wilgoć; Xp – piankowy);
- O – guma;
- materiał żyły:
- brak oznaczenia – żyła miedziana;
- A – żyła aluminiowa;
- F – żyła stalowa;
- opancerzenie:
- u – oplot z drutów stalowych;
- Ft – taśma stalowa (Fti – lakierowana);
- Fo – taśma ze okrągłych drutów stalowych;
- Fp – taśma z płaskich drutów stalowych.
Wśród popularnych wariantów przewodów jednożyłowych znajdują się m.in. kable DY (standardowe przewody miedziane z izolacją polwinitową) i YDY (z dodatkową powłoką z polwinitu). Do instalacji w pomieszczeniach mokrych stosuje się przewody YDYp (p – kabel płaski) z żyłą ochronną, a do montażu wtynkowego – YDYt (litera „t” określa możliwość montowania kabla w tynku).
Jak wybrać odpowiedni przewód jednożyłowy?
Poza samą budową kabla istotne będą również jego właściwości prądowe. Przy zakupie przewodów jednożyłowych kluczową kwestią jest sprawdzenie jego napięcia, które przeważnie wynosi 250 V lub 750 V. Kolejny ważny element specyfikacji to maksymalne natężenie prądu, który może przepływać przez kabel. Obydwa z tych parametrów powinny być przede wszystkim dopasowane do wymagań danej instalacji, układu lub urządzenia. Do tego dochodzi także przekrój żył – zazwyczaj wynosi on pomiędzy 0,05 a 13,3 mm2.
Ponadto należy sprawdzić długość przewodu, by mieć pewność, że będziemy w stanie bezpiecznie doprowadzić go do docelowego sprzętu. Warto przy tym zostawić 5-10% „zapasu”, co pozwoli uniknąć zbędnego zginania kabla. Do tego istotny będzie zakres temperatur, w którym można stosować dany przewód. Kupując większą liczbę przewodów do jednego urządzenia lub układu, dobrym pomysłem będzie także wyposażenie się w kable o różnym kolorze. Dzięki temu podzielenie ich według konkretnego zastosowania będzie znacznie łatwiejsze, co przełoży się na sprawniejsze rozwiązywanie ewentualnych problemów czy awarii oraz prostszy montaż. Elektrycy i elektronicy stosują określone konwencje dotyczące wykorzystania przewodów i ich kolorów – przykładowo barwa czarna zawsze powinna stanowić uziemienie (GND).
Przewody jednożyłowe w automatyce i robotyce
Warto podkreślić, że przewody jednożyłowe są szeroko wykorzystywane m.in. w robotyce i automatyce – w tym także w wielu amatorskich projektach. Jedną z ich największych zalet jest odporność na odkształcanie, co ma spore znaczenie we wszystkich układach z ruchomymi elementami. Są to np. urządzenia z zakresu automatyki przemysłowej czy ramiona robotów. Takie rozwiązanie będzie również odpowiednim wyborem w projektach, w których występuje kilkanaście kabli łączących różne urządzenia – to kolejna sytuacja, w której istotna będzie odporność na zginanie. Ponadto przewody tego rodzaju są chętnie wykorzystywane w robotach spawalniczych.
