Spis treści:
Przełączniki kołyskowe są jednymi z najbardziej powszechnych typów przełączników. Definicja zobowiązuje, zatem część przełączająca mechanizmu powinna “kołysać się” między dwiema lub więcej pozycjami po naciśnięciu. Gdy jeden koniec się podnosi, drugi się obniża. Przypomina to trochę huśtawkę – tę, która działaniem przywodzi na myśl pompę przy studni. Przełączniki kołyskowe można porównać (kontrastowo, rzecz jasna) do przełączników dwustabilnych lub wyzwalaczy. W przypadku przełączników dwustabilnych zmiana pozycji przełącznika zwykle polega na przesunięciu małej dźwigni w górę lub w dół, gdzie następuje kliknięcie.
Przełączniki kołyskowe nie są zaprojektowane do poruszania się w obudowie w ten sposób – zamiast tego po prostu przechylają się do przodu i do tyłu wokół centralnego punktu obrotu. Wybór pozycji przełącznika kołyskowego często ogranicza się do włączania/wyłączania, ale niektóre typy mogą mieć trzy lub więcej opcji do wyboru. Nie jest niczym niezwykłym, że używają centralnej pozycji wyłączenia, chociaż przełączniki z tą funkcją są częściej używane w warunkach przemysłowych, a nie domowych.
Zastosowania przełączników kołyskowych
Skoro przełącznik kołyskowy to jeden z najbardziej rozpowszechnionych typów na świecie, to jego zastosowanie obejmuje szeroki zakres aplikacji i urządzeń. Większość włączników i wyłączników światła znajdujących się w domach czy biurach jest zaprojektowana do obsługi kołyskowej. Są praktycznie zawsze w zasięgu ręki jako widoczne w gniazdach naściennych, gniazdach zasilania, listwach przeciwprzepięciowych czy wzdłuż listw przedłużaczy.
Są też powszechnie stosowane w wielu różnych rodzajach samodzielnych urządzeń i zintegrowanych urządzeń elektrycznych. Często można znaleźć podświetlane przełączniki kołyskowe z wbudowanymi diodami LED lub podobnymi, choć nie zawsze tak jest – częściej podstawowe przełączniki zasilania nie są podświetlane. Swobodnie przychodzące na myśl, bo wzięte z codzienności zastosowania przełączników kołyskowych to:
- Zasilacze i panele sterowania.
- Urządzenia AGD takie jak osuszacze powietrza i odkurzacze.
- Sprzęt i maszyny medyczne.
- Systemy HVAC (klimatyzacja, wentylacja, gazownictwo, ciepłownictwo).
- Układy hydrauliczne i pneumatyczne.
- Elektronika samochodowa i deski rozdzielcze – przełączniki foteli, elektryczne szyby.
- Obwody bezpieczników.
Atuty odgadnąć nietrudno. W większości zastosowań kołyski są wybierane przede wszystkim ze względu na opłacalność, wygodę i ogólną łatwość obsługi. Są zwykle nieco szersze niż przełączniki dźwigniowe, ale i zwykle “nie wystają” tak daleko. Wspomniane podświetlane obszary z wbudowanym oświetleniem LED miewają często kolor czerwony czy pomarańczowy, aby wskazywać aktywny przepływ mocy. To świetna opcja, jeśli przestrzeń fizyczna jest ograniczona – szczególnie powyżej lub z przodu przełącznika – lub gdy lepiej zastosować mniej rzucające się w oczy rozwiązanie. Miniaturowe przełączniki kołyskowe są również sprzedawane do jeszcze mniejszych miejsc instalacji. Wreszcie są też łatwiejsze do czyszczenia.
Działanie przełączników kołyskowych
Nie będzie to wykład ani z filozofii, ani z budowania rakiet. Obsługa jest prosta i wymaga jedynie niewielkiego nacisku w dół na jeden koniec przełącznika, aby przesunąć go między pozycjami. W zależności od liczby oferowanych pozycji i jakości wykonania danej jednostki przełączniki kołyskowe mogą być nieco bardziej podatne na tymczasowe zacinanie się między pozycjami niż niektóre alternatywy w stylu przełącznika. Aby tego uniknąć, niektóre z nich są zaprojektowane ze zintegrowanym obciążeniem sprężynowym, co oznacza, że automatycznie powracają do pozycji neutralnej, gdy nie są naciskane.
Ze względu na prostą konstrukcję przełączniki kołyskowe można łatwo rozszerzyć o dodatkowe funkcje. Nawet tanie wersje często zawierają wspomnianą diodę LED natychmiast informującą o tym, czy aktualnie dostarczane jest zasilanie (włączone), czy działa jako wyłącznik obwodu (wyłączone). Inne pomysły to oczywiście integracja ze smart home – możemy zaliczyć tu wentylatory sufitowe, gniazdka elektryczne, regulatory temperatury, sterowanie roletami lub żaluzjami, systemy nawilżania i dozowania zapachów czy systemy z funkcjami audio. To tylko mała garść pomysłów. Warto pamiętać, że dla wielu z tych funkcji konieczne będzie odpowiednie skonfigurowanie systemu elektrycznego w pomieszczeniu i zapewnienie odpowiednich zabezpieczeń. Ale czy jest gdziekolwiek w świecie elektryk, który nie słyszał o kołyskach już od kołyski?
Typy przełączników kołyskowych na przykładzie działania
Wentylator biurkowy ma pojedynczy przełącznik kołyskowy, który go wyłącza lub włącza. Ponieważ przełącznik ten steruje jednym obwodem i ma jedną pozycję ON, jest to przełącznik SPST (Single Pole, Single Throw). Podobny wentylator biurkowy ma pojedynczy przełącznik kołyskowy, ale może wybierać między trybami wyłączenia, niskiej mocy i wysokiej mocy. Ponieważ przełącznik ten steruje jednym obwodem i ma dwie pozycje włączenia, jest to przełącznik SPDT (Single Pole, Double Throw). Idziemy do łazienki. Suszarka do włosów ma pojedynczy przełącznik kołyskowy, który ją wyłącza lub włącza. Gdy jest włączony, zasilanie jest dostarczane jednocześnie do obwodu silnika dmuchawy i obwodu elementu grzejnego. Ponieważ ten przełącznik kołyskowy steruje dwoma obwodami i ma jedną pozycję ON, jest to przełącznik DPST (Double Pole, Single Throw). Inna suszarka do włosów ma pojedynczy przełącznik kołyskowy, ale przełącznik kołyskowy może wybierać między trybami wyłączenia, niskiej mocy i wysokiej mocy. Ponieważ przełącznik ten steruje dwoma obwodami i ma dwie pozycje włączenia, jest to przełącznik SPDT.
