Spis treści:
Czy listwy zabezpieczające naprawdę chronią sprzęt elektroniczny w czasie burzy lub awarii? Jaką listwę wybrać? Dowiedz się, jak uniknąć przykrych skutków braku ochrony!
Bezpieczne użytkowanie sprzętów domowych, wyposażenia RTV, komputerów czy też aparatury pomiarowej, wymaga zapewnienia ochrony przed skutkami wyładowań atmosferycznych oraz innych zdarzeń, np. awarii (zwarć bądź przeciążeń) w lokalnej sieci energetycznej. Zdawałoby się, że chyba każdy słyszał o przypadkach uszkodzenia komputera czy innego kosztownego urządzenia sieciowego, gdy w czasie burzy piorun nieszczęśliwie trafił akurat w pobliską linię przesyłową. Nietrudno także podać przykłady pożarów, które wybuchły w wyniku zwarcia w instalacji elektrycznej. Niestety – praktyka pokazuje, że błąd, wynikający z braku jakichkolwiek zabezpieczeń przed tego typu sytuacjami, jest nad wyraz często popełniany przez kolejnych użytkowników, zwykle nieświadomych lub bagatelizujących niszczącą moc zjawisk naturalnych albo… wadliwych elementów wyposażenia. Dziś przyjrzymy się niezwykle ważnemu tematowi – omówimy budowę i parametry listew zasilających.
Listwa zasilająca vs. przedłużacz, czyli… jak nie popełniać kosztownych błędów
Na rynku można znaleźć setki modeli przedłużaczy sieciowych, wyposażonych z jednej strony we wtyk 230 V, z drugiej zaś – w tworzywową obudowę, zawierającą zwykle 3, 4, 5, 6, 8 lub nawet 10 gniazd (nieliczne modele mają ich jeszcze więcej) oraz (najczęściej podświetlany) wyłącznik kołyskowy. Wydawać by się mogło, że wszystkie te urządzenia są do siebie podobne, a jedyna różnica leży w liczbie gniazd, długości kabla oraz kolorze obudowy – wszak to właśnie te parametry są zwykle w pierwszej kolejności podawane przez dystrybutorów.
W istocie tylko niektóre modele są wyposażone w specjalne, zintegrowane mechanizmy zabezpieczające, mające na celu ochronę podłączonych urządzeń elektronicznych przed różnego rodzaju zagrożeniami, takimi jak przepięcia, zaburzenia harmoniczne, czy zwarcia. Podstawowym elementem ochrony jest zabezpieczenie przeciwprzepięciowe, zwykle realizowane w postaci warystorów, włączonych równolegle do linii L (faza) i N (przewód neutralny). Zadaniem tych elementów jest absorbowanie nadmiaru energii, wprowadzonej do sieci (zwykle ze względu na uderzenie pioruna) – warystor, po „wykryciu” napięcia przewyższającego dany próg, (nieco wyższy od nominalnej wartości napięcia sieciowego), gwałtownie obniża swoją rezystancję, niejako „zwierając” impuls i chroniąc w ten sposób wrażliwe urządzenia przed spaleniem.
Filtry i bezpieczniki
Kolejnym blokiem jest filtr EMI/RFI, który redukuje zakłócenia wysokiej częstotliwości, przenoszone przez linie zasilające. Ma to szczególne znaczenie w przypadku urządzeń audio-wizualnych czy komputerowych, gdzie jakość (czystość harmoniczna) napięcia sieci jest kluczowa – innymi słowy, filtry blokują składowe o wyższej częstotliwości, uniemożliwiając ich propagację z lub do zasilacza. Zastosowanie kondensatorów i dławików w odpowiednio zaprojektowanym układzie filtracyjnym pozwala na efektywne tłumienie interferencji i jest szczególnie pożądane w przypadku urządzeń z zasilaczami impulsowymi – komputerów stacjonarnych, laptopów, niektórych urządzeń RTV czy też zasilaczy LED.
Nie mniej ważne jest zabezpieczenie przeciwzwarciowe, mające na celu odcięcie zasilania w przypadku przekroczenia dopuszczalnego prądu obciążenia – taka sytuacja może wystąpić np. podczas awarii jednego z podłączonych do przedłużacza urządzeń bądź… w wyniku uszkodzenia (zwarcia żył) kabla. Zabezpieczenie realizowane jest często za pomocą automatycznych bezpieczników termicznych, które reagują na przekroczenie określonej wartości prądu, ale umożliwiają też łatwe przywrócenie listwy do normalnego stanu poprzez wciśnięcie niewielkiego przycisku. W prostszych modelach listew zabezpieczających w miejscu bezpieczników automatycznych stosowane są konwencjonalne, wymienne wkładki topikowe.
Parametry, na które warto zwrócić uwagę
Jednym z najważniejszych parametrów, charakteryzujących poziom zabezpieczenia, oferowany przez dany model listwy zasilającej, jest ilość energii, jaką może zaabsorbować obwód ochronny. Wartość ta jest podawana w dżulach (J) – warto pamiętać, że zalecane jest stosowanie zabezpieczeń zdolnych do rozproszenia impulsu o energii przynajmniej 400 J. Z parametrem tym wiąże się również maksymalne natężenie prądu wyładowania, wyrażane zwykle w kiloamperach (np. 6.5 kA dla dostępnych w ofercie Botland listew marki Acar).
Warto także zwrócić uwagę na czas reakcji zabezpieczenia – im krótszy, tym lepiej, gdyż szybkie zadziałanie obwodów zwiększa szanse, że posiadany przez nas sprzęt „nie zauważy” wzrostu napięcia w sieci energetycznej powyżej poziomu dopuszczalnego dla danego urządzenia. Czas reakcji nie powinien przekraczać 25 nanosekund, czyli 25 miliardowych części sekundy (!).
Zabezpieczenie nadprądowe (bezpiecznik), a także pozostałe elementy konstrukcyjne listwy (przewód, wyłącznik, gniazda sieciowe) ograniczają natomiast maksymalne obciążenie, z jakim może pracować listwa w normalnych warunkach.
W zdecydowanej większości przypadków wartość ta jest równa 10 A, choć zdarzają się modele o obciążalności znacznie większej (15 A lub 16 A) lub – rzadziej – mniejszej (np. 7.5 A).
Dodatkowe cechy konstrukcyjne
Praktycznie każda listwa przeciwprzepięciowa jest wyposażona w podświetlany wyłącznik, pełniący jednocześnie rolę sygnalizatora obecności napięcia sieciowego na gniazdach wyjściowych. Sporym ułatwieniem dla użytkowników są także wyłączniki, pozwalające na sterowanie poszczególnymi gniazdami – rozwiązanie takie umożliwia proste zarządzanie zasilaniem podłączonych do listwy urządzeń, bez konieczności wielokrotnego odpinania i ponownego podłączania wtyczek. Warto zwrócić także uwagę na dostępne opcje montażu listwy – specjalne otwory kształtowe, umieszczone zwykle na tylnej ściance obudowy, pozwalają na zawieszenie listwy np. na ścianie lub bocznej części biurka.
