Spis treści:
Ochrona przeciwporażeniowa to kluczowy aspekt bezpieczeństwa w eksploatacji urządzeń elektrycznych oraz w pracy z instalacjami elektrycznymi. Autor tego artykułu chciałby zwrócić uwagę na kluczowe znaczenie bezpieczeństwa w obszarze użytkowania energii elektrycznej. Chciałby wskazać na potrzebę edukacji w zakresie stosowania odpowiednich zabezpieczeń. Autor pragnie zachęcić do odpowiedzialności nie tylko w kontekście własnej ochrony, ale także w trosce o bezpieczeństwo innych, zwłaszcza w miejscach publicznych i w domach.
Porażenie prądem elektrycznym może prowadzić do zaburzeń zdrowotnych, w tym do uszkodzeń organów wewnętrznych, zatrzymania akcji serca, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Dlatego tak ważne jest wdrażanie odpowiednich rozwiązań ochronnych, które minimalizują ryzyko wystąpienia takich zdarzeń. Ochrona przeciwporażeniowa obejmuje szereg środków technicznych, jak np. izolację, uziemienie, wyłączniki różnicowoprądowe oraz zabezpieczenia nadprądowe. Warto podkreślić, że standardy te są wciąż aktualizowane i dostosowywane do rozwoju technologii oraz zmieniających się warunków użytkowania.
Edukacja w zakresie ochrony przeciwporażeniowej jest również niezbędna, aby każda osoba mająca styczność z elektrycznością była świadoma potencjalnych zagrożeń oraz znała zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych. Właściwa wiedza i praktyka mogą znacząco ograniczyć ryzyko wypadków oraz zwiększyć poczucie bezpieczeństwa w miejscu pracy i w codziennym życiu. Dbałość o odpowiednią ochronę przeciwporażeniową stanowi fundament odpowiedzialnego korzystania z technologii elektrycznej, co w dłuższym okresie przyczynia się do budowania kultury bezpieczeństwa w społeczeństwie.
Porażenie prądem - co to znaczy?
Porażenie to przepływ prądu elektrycznego przez organizm żywy. Działanie prądu stałego na organizm człowieka jest inne niż działanie prądu przemiennego. Skutki przepływu prądu przez ciało człowieka zależą od natężenia prądu (na jego wartość ma wpływ wysokość napięcia oraz rezystancja ciała), czasu i drogi przepływu, rodzaju prądu oraz częstotliwości prądu przemiennego. Działanie fizyczne prądu polega na wytwarzaniu ciepła na drodze jego przepływu. Powstają oparzenia – od zaczerwienienia skóry przez pęcherze po martwicę skóry i zwęglenie.
Najbardziej niebezpieczne dla człowieka są prądy przemienne o częstotliwości 50–60 Hz. Przy tych częstotliwościach występuje najczęściej migotanie komór serca. Istotny jest czas przepływu prądu i moment, na jaki przypadł przepływ prądu. Jeśli przypada on na początek rozkurczów, prawdopodobieństwo wystąpienia migotania jest bardzo duże. Przepływ prądu przez mózg może spowodować zahamowanie ośrodka oddechowego, co po krótkim czasie doprowadzi do ustania oddychania, krążenia krwi (z powodu braku tlenu) i śmierć. Skurcze mięśni prowadzą do zaniku ruchów oddechowych i w konsekwencji do uduszenia.
Czas przepływu ma decydujący wpływ na powstanie migotania komór serca oraz cieplne skutki działania prądu. Największe znaczenie ma to, jaka część prądu rażenia przepływa przez serce i układ oddechowy. W przypadku prądu stałego ważny jest również kierunek przepływu. Prąd przepływający przez ciało człowieka przy dodatnim (wyższym) potencjale stóp nosi nazwę prądu wzdłużnego wstępującego, a prąd przepływający przez ciało człowieka przy ujemnym (niższym) potencjale stóp – prądu wzdłużnego zstępującego. Migotanie komór sercowych występuje pod wpływem prądu zstępującego o wartościach około dwukrotnie wyższych niż w przypadku prądu wstępującego.
Układy sieciowe - identyfikacja
Instalacje elektryczne są projektowane z uwzględnieniem ich zastosowania, miejsca instalacji oraz konkretnych wymagań. Te różnice w konfiguracjach nazywane są układem pracy. Układy te różnią się w sposobie, w jaki punkt neutralny transformatora jest połączony z ziemią oraz w metodach ochrony przed porażeniem elektrycznym.
Różne układy instalacji elektrycznych są identyfikowane za pomocą specjalnych kodów, które składają się z dwóch, trzech lub czterech liter. Pierwsza litera w kodzie określa relację między układem elektrycznym a ziemią: “T” oznacza uziemiony układ, podczas gdy “I” oznacza izolowany układ. Druga litera wskazuje, jak części przewodzące urządzeń, które normalnie nie są pod napięciem, są połączone z ziemią: “T” oznacza uziemienie, a “N” oznacza połączenie z punktem neutralnym transformatora. Trzecia i czwarta litera w kodzie określają, czy układ ma wspólny przewód neutralno-ochronny PEN (litera “C”), czy też przewody neutralny (N) i ochronny (PE) są odseparowane (litera “S”). Istnieje także możliwość, że w pewnych częściach układu przewód PEN jest wspólny, ale w innych częściach przewody neutralny i ochronny są odseparowane (kombinacja liter “C-S”). Te kody są używane do jednoznacznego określenia konfiguracji danego układu elektrycznego.
Występujące układy zasilania:
- TT – w układzie TT zarówno przewód neutralny (N) jak i przewód ochronny (PE) są oddzielone od ziemi. Każde urządzenie ma swoją własną elektrodę uziemiającą.
- IT – w tym układzie nie ma połączenia między układem a ziemią. Każde urządzenie ma swoje własne systemy uziemiające.
- TN-S – w tym układzie przewody neutralne (N) i ochronne (PE) są odseparowane, co oznacza, że nie są połączone ze sobą w żadnym punkcie.
- TN-C – w tym układzie przewód PEN jest wspólnym przewodem dla funkcji neutralnej (N) oraz ochronnej (PE). Oznacza to, że neutralny przewód oraz przewód ochronny są połączone razem.
- TN-C-S.
Środki ochrony przeciwporażeniowej
Środki ochrony przeciwporażeniowej powinny zmniejszać wartości prądów rażeniowych przepływających przez ciało człowieka lub zwierzęcia – do wartości bezpiecznych oraz ograniczać czas przepływu. Ochronę przeciwporażeniową można podzielić na:
- ochronę przed dotykiem bezpośrednim,
- ochronę przy dotyku pośrednim,
- równoczesną ochronę przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim.
Ochronę przed dotykiem bezpośrednim można podzielić na ochronę:
- całkowitą – stanowią izolacja oraz pokrywy ochronne i osłony,
- częściową – stanowią przegrody i bariery oraz odpowiednie odległości,
- dodatkową – stanowią urządzenia różnicowoprądowe.
Ochronę przed dotykiem pośrednim zapewnia się za pomocą co najmniej jednego z następujących środków:
- samoczynne szybkie wyłączanie zasilania,
- urządzenia II klasy ochronności,
- izolowanie stanowiska,
- separacja odbiorników,
- nieuziemione połączenia wyrównawcze.
Czym jest uziemienie?
Uziemieniem nazywamy celowe połączenie z ziemią określonej części urządzenia lub obwodu elektrycznego. Uziemienie składa się z uziomu i przewodu uziemiającego oznaczanego symbolem PE. Połączenie uziomu z przewodem uziemiającym powinno być wykonane w sposób trwały. Połączenie to należy zabezpieczyć przed korozją. W instalacjach elektrycznych zaleca się wykorzystywanie przede wszystkim uziomów naturalnych:
- metalowe konstrukcje budynków oraz zbrojenia fundamentów,
- metalowe powłoki i pancerze kabli elektroenergetycznych,
- metalowe rury sieci wodociągowych, kanalizacyjnych itp.
Uziomy mogą być również sztuczne jako głębinowe lub powierzchniowe.
Edukacja użytkowników oraz pracowników w zakresie bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych ma fundamentalne znaczenie. Dbałość o ochronę przeciwporażeniową przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz w codziennych sytuacjach życiowych.
